Ως γονείς αλλά και ως επαγγελματίες παίζετε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην κατάκτηση δεξιοτήτων του παιδιού σας!
Μερικά tips που ίσως σας βοηθήσουν αυτή τη χρονιά! Εάν είστε γονέας:
Καλή Χρονιά με Υγεία & Επιστημονικότητα στις Παρεμβάσεις!!! Η ομάδα του BEEhavior
0 Comments
Μία πραγματική, ΣΧΕΔΟΝ τραγική ιστορία (διαβάστε μέχρι τέλους για να βγει νόημα)... Μια φορά και έναν καιρό ήταν ένα αυτιστικό παιδί 13 ετών με μεγάλες ανάγκες στην αισθητηριακή του ρύθμιση. Πέρα από αυτό, ήταν ένα παιδί που είχε πολλές συναισθηματικές δυσκολίες όπως αγχώδη διαταραχή και συμπτώματα κατάθλιψης. Υπήρχε και κάτι άλλο! Είχε πολλές πολλές φοβίες…φοβόταν τα πάντα και οι δυσκολίες του στην αισθητηριακή ρύθμιση δυσκόλευαν την κατάσταση! Έκαναν τους φόβους ακόμη μεγαλύτερους! Μερικά παραδείγματα: ένας δυνατός ήχος απλώς τον ενοχλούσε αρχικά και έπειτα μετατρέπονταν σε φοβία για συγκεκριμένους χώρους γιατί θυμόταν ότι εκεί είχε ακούσει αυτό το θόρυβο! Μία φράση από τους θεραπευτές όπως «κοίτα με!» «με ακούς;» τον υπερφόρτωνε αισθητηριακά και μετατρεπόταν σε φοβία για την μάθηση, για το δωμάτιο συνεδριών, για τον ίδιο τον θεραπευτή! Η πολυκοσμία και οι πολυσύχναστοι δρόμοι τον υπερφόρτωναν αισθητηριακά και έτσι όχι μόνο δεν μπορούσε να περπατήσει στο δρόμο αλλά αν περπατούσε έκλεινε τα μάτια του και τα αυτιά του!
Και εμείς οι «νευροτυπικοί» του ζητούσαμε να κάνει πολλά που δεν ήθελε και το άγχος του μεγάλωνε…και η θλίψη του μεγάλωνε…και τα χαμόγελα λιγόστευαν…Και λόγω των αισθητηριακών του αναγκών και δεδομένου του άγχους, στερεοτυπούσε έντονα σε σημείο που κουνούσε τα πιρούνια και τα κουτάλια κοντά στα μάτια του και έπεφτε το φαγητό και κινδύνευε και το μάτι και έτσι έπρεπε να τον ταΐζουν στο στόμα ακόμη και σε ηλικία 12 ετών! Και λόγω των αισθητηριακών αναγκών χρειαζόταν πάντα κάποιον μαζί του στην τουαλέτα γιατί αλλιώς έπαιζε με το νερό της λεκάνης και έπειτα ακουμπούσε τα χέρια του στο στόμα…Στο δρόμο χοροπηδούσε, έπρεπε να κρατά το χέρι του γονέα αλλά δεν ήθελε γιατί δεν άντεχε το άγγιγμα! Και άνοιξα να δω τι στόχους δούλευε λοιπόν στις θεραπείες του και είδα πρόσθεση, αφαίρεση, γραφή, ανάγνωση! Είδα ότι πηγαίνει σε γενικό σχολείο! Και δεν είδα πουθενά επικοινωνία, δεν είδα πουθενά δραστηριότητες για αισθητηριακή ανακούφιση/ολοκλήρωση, δεν είδα πουθενά αυτοεξυπηρέτηση, δεν είδα πουθενά ασφαλή μετακίνηση… Μίλησα, εξήγησα, προειδοποίησα για το πόσο επικίνδυνο είναι αυτό στην ηλικία που είναι το παιδί. Εξήγησα ότι ένα παιδί που δεν έχει διδαχθεί δεξιότητες για την καθημερινή του ζωή δεν θα μπορέσει να επιβιώσει μόνο του! Πρέπει να ξεκινήσει σήμερα κιόλας δεν φτάνει πλέον ο χρόνος…κινδυνεύει η ασφάλειά του, η σωματική του ακεραιότητα…θα πέσει θύμα κακοποίησης από κάποιον που θα μπει μαζί του στην τουαλέτα για να «βοηθήσει» αφού δεν μπορεί μόνος του! Δεν με άκουσαν! Συνέχισαν το «ακαδημαϊκό τους πρόγραμμα», συνέχισαν να αγνοούν τις αισθητηριακές ανάγκες, συνέχισαν να νομίζουν ότι το παιδί μαθαίνει εύκολα και ότι «οκ όταν χρειαστεί θα τα μάθει όλα στην ώρα τους». Κάποιες μέρες αργότερα δυστυχώς η πρόβλεψη μου για την ασφάλεια του παιδιού βγήκε αληθινή! Καθώς έβγαινε από το πάρκο με τον πατέρα του και είχε τελειώσει το παιχνίδι του, ζήτησε να παίξει κι άλλο. Ήταν ώρα να φύγουν όμως! Είχε νυχτώσει! (το άγχος ξεκίνησε, η θλίψη επέστρεψε)…το πεζοδρόμιο είχε πολύ κόσμο, ο δρόμος πολλά αυτοκίνητα, ένας ξαφνικός ήχος ακούστηκε (αισθητηριακή υπερφόρτωση), το παιδί ΕΤΡΕΞΕ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ… Μήνυμα στο κινητό μου Γονέας: «Ο Χ είχε ατύχημα. Τον χτύπησε αυτοκίνητο!» Εύη: «Είναι καλά; Που βρίσκεστε; Τι συνέβη;» Γονέας: «Ήταν η τυχερή μας μέρα…μόνο εκδορές…το αυτοκίνητο πήγαινε αργά» Τι άλλο να γράψω! Ήταν η τυχερή μας μέρα... Ίσως μια πρόταση για γονείς και συναδέλφους Αγαπητοί συνάδελφοι, την επόμενη φορά που θα εκτυπώσετε φωτοτυπία γλώσσας και θα αναφέρετε στον σύλλογο διδασκόντων ότι οι μαθητές σας ξέρουν να γράφουν, αναρωτηθείτε εάν ξέρουν να περάσουν τη διάβαση με ασφάλεια, αν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν και αν ποτέ χαμογελούν! Αγαπητοί γονείς, την επόμενη φορά που θα ζητήσετε γλώσσα και μαθηματικά από τον δάσκαλο για το αυτιστικό παιδί σας, αναρωτηθείτε εάν το παιδί χαμογελά συχνά, αν μπορεί να μετακινηθεί με ασφάλεια, εάν μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί! Υπενθυμίσεις προς όλους μας: 1)Ο χρόνος δεν είναι ποτέ αρκετός για να μάθει ένα παιδί τα πάντα 2)Το να μάθει "λίγο από εδώ", "λίγο από εκεί" δεν είναι αρκετό για ένα παιδί στο Φάσμα! Κάποιες δεξιότητες πρέπει να διδάσκονται από νωρίς, να εξασκούνται συχνά και να διδάσκονται στο 100% 3)Κάθε δεξιότητα έχει προαπαιτούμενα (άλλες δεξιότητες που πρέπει να διδαχθούν από πριν)! Δεν είναι τόσο απλό! Ξεκινήστε σήμερα… Πολύ συχνά ακούμε ότι η ΑΒΑ είναι κακοποιητική, κάνει τα παιδιά «ρομπότ», τα τιμωρεί και τα τραυματίζει ψυχικά! Τι ισχύει όμως πραγματικά;
Η ΑΒΑ (Applied Behavior Analysis, στα ελληνικά Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς) είναι η επιστήμη που βασίζεται στις αρχές του συμπεριφορισμού. Γνωρίζουμε και πιστεύουμε δηλαδή ότι για να κατακτηθούν δεξιότητες και να αντιμετωπιστούν κάποιες συμπεριφορές θα πρέπει να τροποποιηθεί το περιβάλλον. Να αλλάξει το «πριν» και το «μετά» γύρω από την συμπεριφορά που σκοπεύουμε να διαχειριστούμε. Γνωρίζουμε επίσης ότι κάθε συμπεριφορά έχει έναν σκοπό, μια λειτουργία, είναι δηλαδή σαν ένα μήνυμα από την πλευρά του ατόμου που ίσως δεν έχει κάποιον άλλο τρόπο να εκφραστεί! Οι βασικές μας αρχές Αντίθετα με όσα ακούγονται, όσοι είμαστε πιστοποιημένοι να εφαρμόζουμε την ΑΒΑ οφείλουμε να δρούμε με επιστημονικότατα και σεβασμό, προς όφελος του ατόμου που υποστηρίζουμε. Είναι πολύ σημαντικό για εμάς να τηρούμε την εχεμύθεια και να αφαιρούμε της παρουσίας μας και την υποστήριξης μας όταν πλέον δεν μας χρειάζεται η οικογένεια και το άτομο. Ποιο είναι οι στόχοι ενός προγράμματος ΑΒΑ; Ένα ΑΒΑ πρόγραμμα στοχεύει σε δύο πράγματα. Αφενός στην κατάκτηση δεξιοτήτων σε όλους τους τομείς ανάπτυξης (επικοινωνία, αυτοεξυπηρέτηση, παιχνίδι/ελεύθερος χρόνος, ακαδημαϊκές δεξιότητες, κοινωνικότητα κλπ.) και αφετέρου στην διαχείριση συμπεριφορών. Αυτά τα δύο λοιπόν είναι αλληλένδετα! Όσες περισσότερες δεξιότητες έχει κάποιος, τόσο λιγότερες δυσκολίες συμπεριφοράς εμφανίζει! Άρα ένα ΑΒΑ πρόγραμμα οφείλει να κάνει και τα δύο με περισσότερη έμφαση στην κατάκτηση δεξιοτήτων και όχι στην στεγνή διαχείριση της συμπεριφοράς! Ο απώτερος σκοπός είναι το άτομο και η οικογένειά του να ζουν μία όσο το δυνατόν ευχάριστη και αυτόνομη ζωή. Και πώς γίνεται αυτό; Σε κάθε ΑΒΑ πρόγραμμα γίνεται μία εκτενής αξιολόγηση των δεξιοτήτων και δυσκολιών του παιδιού και της οικογένειας. Ταυτόχρονα, γίνεται μία αξιολόγηση των συμπεριφορικών δυσκολιών για να βρούμε αν υπάρχουν συμπεριφορές προς διαχείριση και να εντοπίσουμε «γιατί» εκδηλώνεται η κάθε συμπεριφορά. Αξιολογούμε επίσης τους «ενισχυτές», δηλαδή ψάχνουμε να βρούμε τι θα κινητοποιούσε το παιδί να μάθει! Κάποιες φορές το «μπράβο» και τα αυτοκόλλητα δεν είναι αρκετά για να μάθουν κάποια παιδιά. Τέλος, «κόβουμε» τους στόχους σε μικρότερα «κομμάτια» ώστε να είναι προσαρμοσμένο στις δυνατότητες του ατόμου που υποστηρίζουμε. Και ξεκινάμε τη διδασκαλία σε τρεις μορφές: 1)επαναλαμβανόμενη εξάσκηση μιας δεξιότητας μέχρι την κατάκτησή της. 2)χρήση κάθε ευκαιρίας που προκύπτει με φυσικότητα για εξάσκηση των δεξιοτήτων στο φυσικό περιβάλλον του παιδιού (σχολείο, σπίτι κλπ.) 3)αν χρειαστεί (κυρίως όταν πρόκειται για δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης) χωρίζουμε τη δεξιότητα σε βήματα και διδάσκουμε κάθε βήμα συστηματικά μέχρι την κατάκτηση του τελικού στόχου. Για παράδειγμα διδάσκουμε το πλύσιμο χεριών βήμα βήμα με συστηματικό τρόπο. Τα προγράμματα ΑΒΑ μπορούν να εφαρμοστούν 1:1 σε κέντρα ή/και κατοίκον, σε μικρές ομάδες ή ακόμη και σε σχολικές τάξεις. Σε ποιους απευθύνεται; Βάσει ερευνών, τα προγράμματα ΑΒΑ έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στην κατάκτηση επικοινωνιακών, γνωστικών, κοινωνικών δεξιοτήτων, δεξιοτήτων αυτοεξυπηρέτησης και στη διαχείριση συμπεριφορών όπως επιθετικότητα, εκρήξεις θυμού, αυτοτραυματισμοί κλπ. Έχει αποδειχθεί ότι οι πιθανότητες επιτυχίας ενός προγράμματος ΑΒΑ είναι ακόμη περισσότερες σε περιπτώσεις έγκαιρης παρέμβασης (ηλικίες 0-6 ετών), με διάρκεια αρκετών ωρών την εβδομάδα (20 ώρες την εβδομάδα) και με ταυτόχρονη εμπλοκή των φροντιστών (Gitimoghaddam et al., 2022, Linstead et al., 2017). Όλες οι πρόσφατες έρευνες αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων ΑΒΑ και επιβεβαιώνουν ότι είναι η μόνη ΜΗ φαρμακευτική προσέγγιση για την κατάκτηση δεξιοτήτων και τη διαχείριση της συμπεριφοράς με μακροχρόνια αποτελέσματα σε μεγάλο μέρος του αυτιστικού πληθυσμού (Medavapuru, 2019). Οι επικρίσεις Ναι! Το ξέρουμε ότι το κίνημα της νευροδιαφορετικότητας και τα αυτιστικά άτομα έχουν αντιρρήσεις προς την εφαρμογή ΑΒΑ προγραμμάτων. Το ακούμε, εξελισσόμαστε μέσα από αυτό, διορθώνουμε τυχόν παραλείψεις, γινόμαστε καλύτεροι επαγγελματίες και γονείς μέσα από αυτό. Αλλά όπως σε κάθε επιστήμη, πρέπει να διαχωρίζουμε την επιστήμη αυτή καθαυτή από την εφαρμογή της! Καμία επιστήμη δεν προτρέπει για τιμωρίες και «κανονικοποίηση» των αυτιστικών ατόμων. Αυτό το κάνουν όσοι ΔΕΝ έχουν πραγματικά εντρυφήσει, δεν έχουν πιστοποιηθεί στην εφαρμογή των επιστημονικά αποδεδειγμένων μεθόδων και δεν ενημερώνονται για τα τελευταία δεδομένα στον επιστημονικό χώρο. Έτσι, λοιπόν, σας προτρέπουμε να μάθετε τι είναι η ΑΒΑ, τι λέει η έρευνα γύρω από αυτήν και πώς μπορεί να βοηθήσει ένα αυτιστικό άτομο και την οικογένειά του για μία όσο το δυνατόν ευχάριστη και αυτόνομη ζωή. Εύη Κωτσιοπούλου MSc ABA, Πιστοποιημένη Αναλύτρια Συμπεριφοράς (BCBA #1-19-35751) & Ειδική Παιδαγωγός Συνιδρύτρια & Υπεύθυνη Επιστημονικής Ομάδας BEEhavior T: +30 698 105 1649 E: info@beehavior.gr W: www.beehavior.gr Δείτε περισσότερες πληροφορίες στο βιντεομάθημά μας «ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΑ ΑΥΤΗ Η ΑΒΑ?» https://www.youtube.com/watch?v=mBiUu2enWq8&t=245s Βιβλιογραφία Arntzen E, Pellón R. A View on the Development and Current Situation of Behavior Analysis in Europe. Behav. Soc. Iss. 2021;30(1):346–60. doi: 10.1007/s42822-021-00068-w. Epub 2021 Aug 26. PMCID: PMC8390114. Cooper, J. O., Heron, T. E., & Heward, W. L. (2007). Applied Behavior Analysis (2nd ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education. Gitimoghaddam, M., Chichkine, N., McArthur, L. et al. Applied Behavior Analysis in Children and Youth with Autism Spectrum Disorders: A Scoping Review. Perspect Behav Sci 45, 521–557 (2022). https://doi.org/10.1007/s40614-022-00338-x Linstead E, Dixon DR, Hong E, Burns CO, French R, Novack MN, Granpeesheh D. An evaluation of the effects of intensity and duration on outcomes across treatment domains for children with autism spectrum disorder. Transl Psychiatry. 2017 Sep 19;7(9):e1234. doi: 10.1038/tp.2017.207. PMID: 28925999; PMCID: PMC5639250. Medavarapu S, Marella LL, Sangem A, Kairam R. Where is the Evidence? A Narrative Literature Review of the Treatment Modalities for Autism Spectrum Disorders. Cureus. 2019 Jan 16;11(1):e3901. doi: 10.7759/cureus.3901. PMID: 30911457; PMCID: PMC6424545. Григоренко, Е & Torres, Stephanie & Лебедева, Е & Bondar, Yevgeny. (2018). Evidence-Based Interventions for ASD: A Focus on Applied Behavior Analysis (ABA) Interventions. Психология Журнал Высшей школы экономики. 15. 711-727. 10.17323/1813-8918-2018-4-711-727. |