Οδηγός προετοιμασίας για τις γιορτές!

Οι Χριστουγεννιάτικες γιορτές σηματοδοτούν τη χαρά και την ανεμελιά, ωστόσο πολλές οικογένειες με άτομα στο Φάσμα του Αυτισμού βιώνουν ανάμεικτα συναισθήματα. Τα άτομα στο φάσμα έχουν συνηθίσει μια καθημερινότητα με συγκεκριμένες ρουτίνες και επαναλήψεις οι οποίες τους εξασφαλίζουν το αίσθημα ασφάλειας. Κατά την περίοδο των εορτών μπορεί να χρειαστεί να δοκιμάσουν και να προσαρμοστούν σε μια καθημερινότητα εκτός προγράμματος και της γνωστής ρουτίνας. Τα σχολεία είναι κλειστά καθώς και πολλά κέντρα θεραπειών, οι δραστηριότητες διακόπτονται για λίγο και ταυτόχρονα τα άτομα καλούνται να επισκεφτούν σπίτια γνωστών, να δοκιμάσουν διαφορετικά φαγητά, να βρεθούν σε μέρη με ερεθίσματα όπως φώτα, μουσικές και φασαρία και να έχουν αρκετό ελεύθερο χρόνο που μπορεί να μη γνωρίζουν πώς να εκμεταλλευτούν. 
 
Προετοιμαστείτε! 
Είναι πολύ σημαντικό να προετοιμάσουμε το άτομο για  οποιαδήποτε αλλαγή στη ρουτίνα διότι το αίσθημα αλλαγής και η έλλειψη προβλεψιμότητας μπορεί να επιφέρει εξάρσεις θυμού, εκνευρισμό και άγχος λόγω της διατάραξης του αισθήματος ασφάλειας που υπάρχει στη σταθερή καθημερινότητα.
Για να αποφευχθεί το παραπάνω μπορείτε να  χρησιμοποιήσετε ένα οπτικοποιημένο πρόγραμμα με λέξεις ή εικόνες έτσι ώστε να προετοιμάσετε το άτομο για τις γιορτές, για σημαντικά γεγονότα, για να τονίσετε ποιές μέρες έχει σχολείο και ποιές θα βρίσκεται σε διακοπές, πού και πότε θα ταξιδέψετε, πότε θα έχετε επισκέψεις στο σπίτι ή θα πάτε σε κάποιο εστιατόριο ή άλλο σπίτι, ποια άτομα θα βρίσκονται εκεί, το φαγητό που θα καταναλωθεί και ένας χώρος που θα μπορεί να απομονωθεί για να ηρεμήσει σε περίπτωση που αισθανθεί δυσφορία. Επαναλάβετε συχνά το αναμενόμενο πρόγραμμα έτσι ώστε να είναι ξεκάθαρο το τι αναμένεται να συμβεί, ποιες ώρες και μέρες. Μπορείτε να δημιουργήσετε ένα πρόσφορο έδαφος για την αποδοχή της εορταστικής περιόδου διαβάζοντας χριστουγεννιάτικες ιστορίες και παραμύθια καιβλέποντας  παιδικές χριστουγεννιάτικες ταινίες. Είναι πολύ σημαντικό να εξηγήσουμε το χρονικό διάστημα και το πότε τα Χριστούγεννα θα τελειώσουν.Ένας τρόπος να μειωθεί το στρες που μπορεί να αισθάνεται ένα άτομο στο φάσμα είναι να διαβάσετε και να αναρτήσετε κοινωνικές ιστορίες που αφορούν στη γιορτινή περίοδο και τις αλλαγές που γίνονται τότε. Η διατήρηση της ρουτίνας και του συγκεκριμένου προγράμματος είναι εξαιρετικά σημαντική, ακόμα και εάν σκοπεύετε να ταξιδέψετε τις γιορτές. Είναι εξίσου σημαντικό οι ώρες του φαγητού, ύπνου και μπάνιου να μην αποκλίνουν από το συνηθισμένο. Επίσης, καθώς παρατηρείται ότι αρκετά άτομα στο φάσμα του αυτισμού έχουν δυσκολίες στη σίτιση, θα ήταν αρκετά προνοητικό να έχετε πρόσβαση στις τροφές που προτιμά το παιδί σας.
 
Προσδοκίες 

Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το άτομο να εκδηλώσει δυσφορία λόγω των αλλαγών, άγχος και εκρήξεις. Προσπαθήστε να θυμάστε ότι το σημαντικότερο είναι να απολαύσει το άτομο τις γιορτές με το δικό του τρόπο και όχι με τον τρόπο που εκδηλώνονται άλλοι ή με τον τρόπο που εσείς θα θέλατε. Ίσως είναι μια ευκαιρία να αποφορτιστεί από όλες τις θεραπείες, το σχολείο και τις δραστηριότητες οι οποίες ναι μεν δομούν το πρόγραμμά του αλλά ταυτοχρόνως το κουράζουν πολύ. 

Κοινωνικό περιβάλλον

Κάποιοι συγγενείς, ειδικά εάν δεν συναναστρέφονται συχνά με το παιδί σας, πιθανόν να θελήσουν να σχολιάσουν ή να σας συμβουλεύσουν σχετικά. Προετοιμάστε μία απάντηση, ευγενική και οριοθετημένη, για να διαχειριστείτε την κατάσταση. Προσπαθήστε να θυμάστε, πως δεν γνωρίζουν πώς είναι να μεγαλώνεις ένα άτομο στο φάσμα του αυτισμού. Αν το κρίνετε απαραίτητο και το επιθυμείτε δοκιμάστε να επικοινωνήσετε στους συγγενείς σας τις ιδιαιτερότητες που αντιμετωπίζετε στην καθημερινότητα σας. Επίσης, ενημερώστε τους για το πώς αισθάνεται πιο άνετα το παιδί όταν γνωρίζει καινούριο κόσμο ή όταν βρίσκεται ανάμεσα από κόσμο, εάν του αρέσει να το αγγίζουν ή να το αγκαλιάζουν. Σε καμία περίπτωση δε χρειάζεται να δικαιολογηθείτε για τις γονεικές σας πρακτικές και τον τρόπο διαχείρισης. Επίσης, σε καμία περίπτωση δε χρειάζεται να εμβαθύνετε και να εξηγήσετε κάτι με το οποίο μπορεί να αισθάνεστε άβολα ή κρίνετε αδιάκριτο. Φυσικά, δεν επιτρέπεται σε κανένα άλλο οικογενειακό μέλος να κάνει παρατήρηση ή να «μαλώσει» το παιδί σας, ειδικά εάν το βλέπετε να στρεσσάρεται.
 
Προετοιμάστε έναν τρόπο αντιμετώπισης του άγχους για το δώρο και της ταυτόχρονης εξάσκησης υπομονής
 
Προετοιμαστείτε για συνεχόμενες ερωτήσεις για το δώρο που έχουν ζητήσει. Συχνά, τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα υπομονής και αναμονής και ο τρόπος που ανακουφίζονται είναι να ρωτούν συχνά γι’ αυτό. Ορίστε πόσο συχνά επιτρέπεται να συζητάτε το θέμα του δώρου και πόσος χρόνος επιτρέπεται να αφιερωθεί στο θέμα του δώρου. Μπορείτε να ανατρέξετε στο οπτικοποιημένο πρόγραμμα για να του υπενθυμίσετε πότε θα έρθει το δώρο του. 
 
Κοινωνικές Ιστορίες

Μπορείτε να γράψετε κοινωνικές ιστορίες για να προετοιμάσετε καταστάσεις που μπορεί να χρειαστεί να διαχειριστείτε. Για παράδειγμα ποια είναι τα ρούχα που φοράμε ή δε φοράμε τα Χριστούγεννα, τα μέρη που μπορεί ή πρέπει να επισκεφτείτε, τα δώρα που μπορεί να λάβει, π.χ. «κάποιες φορές παίρνουμε δώρα που μας αρέσουν, κάποιες φορές παίρνουμε δώρα που δε μας αρέσουν» κτλ. τι μπορεί να κάνει αν νιώσει άσχημα, οι λέξεις που μπορεί να χρειαστεί να χρησιμοποιήσει σε διάφορες περιστάσεις, π.χ. «ευχαριστώ», «παρακαλώ», «αντίο».
 
Ταξίδι 

Σε περίπτωση που ταξιδεύετε με αεροπλάνο, ενημερώστε σχετικά την εταιρεία και το αεροδρόμιο εκ των προτέρων για να δείτε ποιες διευκολύνσεις μπορούν να σας προσφέρουν. Μπορείτε να προετοιμάσετε το παιδί σας νωρίτερα, κάνοντας πρόβα το ταξίδι με το αεροπλάνο μέσα από εικόνες και κοινωνικές ιστορίες. 

Επισκέψεις και Εξωτερικοί Χώροι

Θα χρειαστεί ενδεχομένως να επισκεφτείτε διάφορους χώρους, όπως εμπορικά κέντρα, καταστήματα, φιλικά ή συγγενικά σπίτια. Θα μπορούσατε να επισκεφτείτε τους χώρους αυτούς σε ώρες που δεν πηγαίνει τόσος κόσμος, για να αποφύγετε την έκθεση σε μεγάλο πλήθος, τη φασαρία, τις μυρωδιές. Ντύστε το παιδί με άνετα ρούχα ώστε να αποφύγετε έναν επιπλέον παράγοντα υπερδιέγερσης. Έχετε μαζί σας μία τσάντα όπου θα περιέχει τα αγαπημένα χαλαρωτικά αντικείμενα του ατόμου. Μπορεί για παράδειγμα να περιλαμβάνει ένα μπαλάκι αντί-stress, κάποιο παιχνίδι, το tablet/κινητό του (πλήρως φορτισμένα), τα ακουστικά του ώστε αν χρειαστεί να μπλοκάρει τους ήχους και τη φασαρία με την αγαπημένη του μουσική. Έχετε μαζί σας το αγαπημένο του φαγητό ή σνακ. Καθώς τα χριστουγεννιάτικα γλυκά και οι λιχουδιές είναι ιδανικές για εμάς, πολλά παιδιά με αυτισμό δεν απολαμβάνουν τις διαφορετικές γεύσεις, υφές και μυρωδιές. Εντοπίστε ένα μέρος ήσυχο (εντός ή εκτός ενός σπιτιού, ή ενός καταστήματος), όπου μπορεί να χρησιμοποιήσει το παιδί σας για να αναδιοργανωθεί και να ηρεμήσει, αν και εφόσον χρειαστεί. Σε περίπτωση που βρίσκεστε εκτός κάποιου σπιτιού μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και το αυτοκίνητο σας. Γνωρίζετε το παιδί σας καλύτερα από όλους και ξέρετε πόσο χρονικό διάστημα αντέχει.Χρησιμοποιήστε κάποιο χρονόμετρο ή ρολόι για να είναι ενήμερο το παιδί για το χρόνο παραμονής σας σε κάποιο χώρο. 
 
Απολαύστε οι ίδιοι τις γιορτές
​
Η συνεχόμενη ενασχόληση με το πρόγραμμα, την πρόληψη και την προετοιμασία μπορεί να σας αγχώσουν και να σας κουράσουν. Μην υποτιμάτε την κούραση και τον εαυτό σας. Χρειάζεστε εξίσου ξεκούραση, προσωπικό χρόνο και ευχάριστες στιγμές. Η αυτό-φροντίδα σας είναι και θα είναι σημαντική. 
 
Ιφιγένεια Βούζα
​Παιδοψυχολόγος MSc